Ενσάρκωση

Ενσάρκωση

Συγγραφή: Ευάγγελος Δημ. Κεπενές (Νοέμβριος 22, 2025, 11:05 π.μ.)

Ο Γνωστικισμός και οι πεποιθήσεις του για την ενσάρκωση 

Ο Γνωστικισμός άντλησε ιδέες από την αρχαία Φιλοσοφία και Μυθολογία, τις οποίες και χρησιμοποίησε ως δεξαμενή σκέψης. Οι Γνωστικοί υιοθέτησαν την αντιβιβλική άποψη της ενσάρκωσης και μετενσάρκωσης, η οποία ήταν πάγια διδασκαλία ρευμάτων όπως ο Ορφισμός, ο Πυθαγορισμός, ο Πλατωνισμός και η λατρεία του Διονύσου ασύμβατη όμως με τον Ιουδαιοχριστιανισμό. 

Η κοινή πεποίθηση αυτών των ρευμάτων ήταν ότι οι αθάνατες ψυχές είναι πνεύματα που εξέπεσαν από την ουράνια προέλευση στην ύλη (η κάθοδος της ψυχής) λόγω μιας ακαθόριστης πρότερης αμαρτίας. Ως τιμωρία, ενσαρκώθηκαν—ντύθηκαν δηλαδή με υλικά σώματα. Ως εκ τούτου, ο στόχος είναι ο εξαγνισμός μέσω πιθανών πολλών μετενσαρκώσεων και η τελική αποκατάσταση στην αρχική τους πνευματική προέλευση.

Ο ελληνιστής Ιουδαίος φιλόσοφος Φίλων ο Αλεξανδρεύς χρησιμοποίησε τη βιβλική αφήγηση για να συμβολίσει αυτήν την πτώση της προ-υπάρχουσας αθάνατης ψυχής. Κατ' αυτόν:

•Η πτώση της ψυχής από τον ουρανό μέσα στο γήινο σώμα συμβολίζεται από τους "δερμάτινους χιτώνες" που έδωσε ο Θεός στον Αδάμ και την Εύα να φορέσουν, πριν τους εκδιώξει από τον Κήπο της Εδέμ.

•Κατά τον ίδιο, η φυλάκιση της εκπεσούσας ψυχής στο υλικό σώμα μοιάζει με την υποδούλωση των Εβραίων στην Αίγυπτο, γι' αυτό και η ψυχή πρέπει να επιδιώκει την «Έξοδό» της από την ύλη προς το θείο Λόγο.

Επίσης στους «Χαλδαϊκούς Χρησμούς» αναφέρεται ότι:

«Όσον αφορά την υπόσταση της ψυχής, αυτή έχει ένα διαμεσολαβητικό και αναγωγικό ρόλο. Με την κάθοδο της στα σώματα καθίσταται δέσμια της ύλης, χωρίς όμως να παύει να αποτελεί μία ρευστή πραγματικότητα, διατηρώντας ένα μη πεπτωκός τμήμα της στο νοητό κόσμο. Τελικά, προορίζεται να ανέλθει στον τόπο προέλευσής της, στον ουράνιο θόλο, ξεφεύγοντας από τη λήθη των αισθητών.»

Η γνωστική ιδέα της ενσάρκωσης, του αρχέτυπου Αιώνα Ιησού στον γήινο άνθρωπο Ιησού, μαρτυρείται από αντιαιρετικές πηγές και στο πρόσφατα ανακαλυφθέν γνωστικό απόκρυφο ευαγγέλιο του Ιούδα. Σε αυτό φαίνεται ότι ο «προδότης» Ιούδας κατείχε ιδιαίτερη γνώση και η προδοσία του ήταν λυτρωτική ενέργεια, για να ελευθερωθεί το ενσαρκωμένο Πνεύμα του Ιησού, από το υλικό στοιχείο και να επιστρέψει στο πλήρωμα του θεού. Σύμφωνα πάντα με το απόκρυφο κείμενο, ο Ιησούς είπε στον Ιούδα «Εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει».

Τη θεωρία της ενσάρκωσης του «Φιλοσοφικού Ιησού», άντλησε από την ίδια δεξαμενή σκέψης της Φιλοσοφίας και της Μυθολογίας και η «πατερική σκέψη» και τα συγγενή της δόγματα, τα οποία ομολογούν πίστη στον «ενσαρκωμένο προ-υπάρχοντα Υιό».

Η έννοια αυτή προέκυψε από τη θεολογική ερμηνεία της αποστολικής ρήσης «ὁ Λόγος σαρξ (σώμα) ἐγένετο», όπου το ρήμα ἐγένετο (Αόρ. β΄ του γίγνομαι), που σημαίνει «έγινε», χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει το θεολογικό δόγμα της Ενσάρκωσης (Incarnation), διαφοροποιώντας τη χριστιανική θέση από τον Γνωστικό Δοκητισμό.

Γίγνομαι = γεννώμαι || έρχομαι εις το είναι, γίνομαι || είμαι. (Λεξ. Σταματάκου)

Εν-σαρκώνω= υλοποιώ || δίδω υλικήν υπόσταση εις τινα || ενσωματώνω || μετενσαρκώνω || μετεμψυχώνω. (Λεξ. Σταματάκου)

Επηρεασμένοι από τη γνωστική δοξασία της ενσάρκωσης του «Αιώνα Ιησού», οι «πατέρες» της «Καθολικής Ρωμαϊκής Εκκλησίας» και οι συναφείς ομολογίες, όχι μόνο υιοθέτησαν τη φιλοσοφική έννοια της ενσάρκωσης, αλλά και υποβάθμισαν τη μοναδική, υπερφυσική γέννηση του Ιησού Χριστού. Με τον τρόπο αυτό, αφαίρεσαν τον «προκεχειρισμένο» χαρακτήρα Του (Πράξ. 3:20) ως του αληθινού Υιού του Θεού που γεννήθηκε εν χρόνω, 100% εκ Πνεύματος Αγίου, εντάσσοντάς Τον σε ένα σχήμα υλοποίησης (ενσάρκωσης) που συγγενεύει με την αντίστοιχη γνωστική ιδέα. Άλλωστε ο αποστολικός λόγος κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της βιβλικής γένεσης και της δογματικής ενσάρκωσης.

«Τοῦ δὲ Ἰησοῦ χριστοῦ ἡ γένεσις (όχι η ενσάρκωση) οὕτως ἦν. μνηστευθείσης τῆς μητρὸς αὐτοῦ Μαρίας τῷ Ἰωσήφ, πρὶν ἢ συνελθεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἐκ πνεύματος ἁγίου». (Ματθ. 1:18)

«Γένεσις» (όπως χρησιμοποιείται στο Ματθ. 1:18): σημαίνει γέννηση, αρχή ύπαρξης ή προέλευση – υποδηλώνοντας ένα γεγονός που συμβαίνει εν χρόνῳ.

«Ενσάρκωση» (ο πατερικός όρος): σημαίνει υλοποίηση ή ενσωμάτωση – υποδηλώνοντας τη λήψη υλικής φύσης από μια προϋπάρχουσα πνευματική οντότητα

Οι "Πατέρες" δεν εστίασαν στον αποστολικό λόγο αλλά αντιγράφοντας τους μύθους της Αρχαίας θρησκείας και του Γνωστικισμού, ευαγγελίζονται ότι ο προαιώνιος δεύτερος θεός Υιός, ο αχώριστος από τον Πατέρα, χωρίστηκε τελικά και κατέβηκε από τον ουρανό και ενσαρκώθηκε (ντύθηκε με χοϊκό σώμα) «κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπίσαντα», όπως ορίζεται στο πατερικό σύμβολο της πίστεως.

Η δήλωση αυτή είναι μυθολογική και κατά την «πατερική σκέψη» εμπλέκει τρία μέρη:

α) τον προ-υπάχοντα Υιό,

β) το Πνεύμα το Άγιο και

γ) την θνητή Μαρία.

Παραπέμπει όμως σε σύζευξη ουρανού και γης, συγγενεύοντας έτσι με την μυθική ένωση του θεού Ουρανού (το πρώτο μυθικό αρσενικό στοιχείο) και της θεάς Γαίας (την υλική πλευρά του κόσμου). Ο θεολόγος και καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου επιβεβαιώνει αυτήν τη συγγένεια, σημειώνοντας ότι η Γνωστική δυαδικότητα των δύο θεοτήτων (άρρενος και θήλεος) αποτελεί ουσιαστικά "τον ουρανό και τη γη της παλαιάς ελληνικής θρησκείας". («Ενοφυλία το ιδεώδες των Γνωστικών» www.apostoliki-diakonia.gr ) 

Η έμφαση στην ενσάρκωση και την κάθοδο έρχεται σε αντίθεση με την αποστολική πίστη ότι ο εξ ουρανού άνθρωπος Ιησούς (σε αντίθεση με τον εκ της γης) ήταν η εικόνα του αοράτου Θεού Πατέρα (Κολ. 1:15, 1 Κορ. 15:47).

Όμως, η Πατερική σκέψη, μέσω του Συμβόλου της Νικαίας, χρησιμοποίησε τη θέση αυτή (την εικόνα του Θεού) για να στηρίξει το δόγμα του προ-υπάρχοντος Υιού που έλαβε σάρκα εκ της γης. Κατ' αυτόν τον τρόπο, η εστίαση μετατοπίστηκε από τον «εξ ουρανού άνθρωπο Ιησού» στον προ-υπάρχοντα Υιό-Θεό ως το κεντρικό πρόσωπο της σωτηρίας.

Συνέπεια αυτής της μετατόπισης ήταν η υποχώρηση της έμφασης στη μοναδική γένεση εν χρόνω («Τοῦ δὲ Ἰησοῦ χριστοῦ ἡ γένεσις οὕτως ἦν» – Ματθ. 1:18) και η αντικατάστασή της από την προαιώνια καταγωγή, την κάθοδο και τη σάρκωση.

Η θεολογία της ενανθρωπήσεως, όπως διαμορφώθηκε στα όρια της ορθοδοξίας, έχει αξιολογηθεί από κριτές ως μια μυθοπλαστική αφήγηση που αναπαράγει δομές προγενέστερων γνωστικών συστημάτων, όπως ο βαλεντινιανισμός.

                                                                                                ----------------------------------------  

 << Επιστροφή στην Αρχική σελίδα