Οι αποστολικοί πατέρες

Οι αποστολικοί πατέρες

Συγγραφή: Ευάγγελος Δ. Κεπενές (Φεβρουάριος 7, 2022, 16:40)

Πουθενά στην Καινή Διαθήκη δεν αναφέρεται ότι οι Απόστολοι όρισαν διαδόχους τους τους αποστολικούς πατέρες, απεναντίας ο Παύλος δηλώνει με έμφαση.

«Και τώρα ιδού, εγώ δεδεμένος τω πνεύματι υπάγω εις Ιερουσαλήμ, μη γνωρίζων τα μέλλοντα να συμβώσιν εις εμέ εν αυτή, πλην ότι το Πνεύμα το Άγιον μαρτυρεί εν πάση πόλει λέγον, ότι δεσμά και θλίψεις με περιμένουσι […] Διότι εγώ εξεύρω τούτο, ότι μετά την άφιξιν μου θέλουσιν εισέλθει εις εσάς λύκοι βαρείς μη φειδόμενοι του ποιμνίου· και εξ υμών αυτών θέλουσι σηκωθή άνθρωποι λαλούντες διεστραμμένα, διά να αποσπώσι τους μαθητάς οπίσω αυτών.» (Πράξ. 20:22-30)

Οι τοιούτοι ονομάστηκαν έτσι τον 6ο αιώνα μ.Χ. αφού είχε καλλιεργηθεί η ιδέα της συγγραφικής αυθεντίας τους, προς όφελος της απόλυτης Ορθόδοξης δογματικής. Η επίσημη θέση της Κρατικής Ορθόδοξης Εκκλησίας λοιπόν είναι ότι οι αποστολικοί πατέρες είναι θεματοφύλακες της αποστολικής παραδόσεως και η φωνή των Αποστόλων, θέση που έχει αποδεχθεί μεγάλο μέρος από τους αυτοπροσδιοριζόμενους ως «εργάτες του Ευαγγελίου», τους  θρησκευτικά χειραγωγημένους «χριστιανούς» και τους εθισμένους στον ωκεανό της φιλοσοφικής πατερολογίας.

                                                                                                                                                                                                                                                           Σε αυτή την ιδέα συνέβαλε και ο Ειρηναίος ο οποίος αν και απέρριπτε την φιλοσοφική σύγκλιση του Χριστιανισμού εν τούτοις στα έργα του την αξιοποιεί κατά κόρον. Ο Ειρηναίος λοιπόν στην επιστολή του προς Φλωρίνον αποκαλεί τον Πολύκαρπο αποστολικό.

Στους αποστολικούς πατέρες περιλαμβάνονται ο  Κλήμης Ρώμης, ο Ιγνάτιος Αντιοχείας, ο Πολύκαρπος Σμύρνης, ο Ερμάς αδελφός του Πάπα Πίου, ο ψευδο-Βαρνάβας (πιθανόν Αλεξανδρείας), ο Παπίας Ιεραπόλεως και οι ανώνυμοι συγγραφείς των έργων Διδαχή των δώδεκα Αποστόλων, επιστολή προς Διόγνητον, επιστολή Βαρνάβα (την οποία ο Ευσέβιος και ο Ιερώνυμος την κατατάσσουν στα αμφιλεγόμενα ή και στα απόκρυφα συγγράμματα), και το Μαρτύριον Πολυκάρπου.

Σύμφωνα δε με τον Καθηγητή Παν. Τρεμπέλα «αι συγγραφαί ανεσύρθησαν εκ της λήθης, αύτη υπήρξεν ή εις τους χρόνους της Μεταρρυθμίσεως επακολουθήσασα (16ος αιώνας μ.Χ.)».

Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν γι’ αυτούς και πιθανολογείται ότι κάποιοι από αυτούς γνώριζαν ορισμένους από τους Αποστόλους. Αυτό που πρέπει να τονισθεί όμως είναι ότι στα γραπτά έργα τους για τα οποία έχουν διατυπωθεί αρκετές επιφυλάξεις ως προς την γνησιότητά τους εμπεριέχονται διδασκαλίες γνωστικών δοξασιών καθώς και μύθοι της αρχαίας θρησκείας που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα για την διατύπωση του γνωστικού συμβόλου πίστεως της Νίκαιας, γεγονός που αποδέχεται και ο καθηγητής Παν. Τρεμπέλας .

«Και ως προς το μεν το δόγμα, μολονότι δεν υπάρχει λεπτομερής και συστηματική  ανάπτυξις τούτου εν αυταίς, επιβεβαιούνται όμως αι κυριώτεραι και θεμελιώδεις διδασκαλίαι του συμβόλου.» (Αποστολικοί Πατέρες, Βασ. Μουστάκη, εισαγωγή. Εκδ. οίκος «Αστήρ»)                                                                                                                 

Ας δούμε κάποια αποσπάσματα από τα γραπτά τους!!!

Διδαχή των δώδεκα Αποστόλων (αγνώστου συγγραφέως)

«βαπτίσατε εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου πνεύματος εν ύδατι ζώντι […] προ δε του βαπτίσματος προνηστευσάτω ο βαπτίζων και ο βαπτιζόμενος και εί τινές άλλοι δύνανται». (Κεφ. 7)

Σημ. Οι Απόστολοι ουδέποτε όρισαν νηστεία πριν το βάπτισμα ούτε βάπτισαν τους πιστούς στην πρώτη Εκκλησία με το τριαδικό τρόπο βαπτίσματος, άλλα πάντοτε βάπτιζαν εις το υπέρ παν όνομα του Ιησού Χριστού. Αυτό σημαίνει ότι ή απείθησαν στην εντολή ή την ξέχασαν ή ποτέ δεν τους την είπε ο Ιησούς.

Εξ άλλου ο Ευσέβιος Καισαρείας καταγράφει την "εντολή" στο (Ματθ. 28:19) ως εξής: "πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". (Εκκλ. ιστ. Γ' 5:3) 

Περικοπή με άρωμα ορθοδοξίας

«Αι δε νηστείαι υμών μη έστωσαν μετά των υποκριτών, νηστεύουσι γαρ Δευτέρα σαββάτων και Πέμπτη, υμείς δε νηστεύσατε τετράδα και παρασκευήν!!!» (Κεφ. 8:1).

Κλήμης Ρώμης

Ιδιότυπη Τριαδική αναφορά: «Ζη γαρ ο θεός και ζη ο κύριος Ιησούς Χριστός και το πνεύμα το άγιον» (Α’ Κλημ. 58:2).  

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η (Β’ Κλήμεντος 12:26) όπου ανιχνεύεται εδάφιο γνωστικής προελεύσεως περί του ιδεώδους της ενοφυλίας των Γνωστικών που απαντάται και στο γνωστικό ευαγγέλιο του Θωμά, το οποίο εικάζεται ότι συντάχθηκε από Εγκρατίτες.

«Επερωτηθείς γαρ αυτός ο Κύριος υπό τινος, πότε ήξει αυτού η βασιλεία, είπεν: Όταν έσται τα δύο εν, και το έξω ως το έσω, και το άρσεν μετά της θηλείας, ούτε άρσεν ούτε θήλυ.»

Οι Ναασηνοί (γνωστική ελευθεριάζουσα ομάδα), μέσω των ομοφυλοφιλικών τους πρακτικών πίστευαν ότι θα ομοιωθούν με τον ερμαφρόδιτο αρχετυπικό άνθρωπο, τον Αδάμαντα, μία πνευματική ανάβαση, επιστροφή στην προπτωτική κατάσταση, όπως διεκήρυτταν: « … όπου ουκ έστιν ούτε θήλυ ούτε άρσεν, αλλά καινή κτίσις, “καινός άνθρωπος”, ο εστιν αρσενόθηλυς (σερνικοθήλυκο)».

Για περισσότερα βλέπε το άρθρο «Ενοφυλία το ιδεώδες των Γνωστικών» (Παναγιώτη Χρήστου, Κληρονομία τομ. 5. τευχ. 1, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 1-16)

Ιγνάτιος Αντιοχείας

Ο Ιγνάτιος Αντιοχείας, τον οποίον επικαλείται και ο Πολύκαρπος, έζησε σε κοσμοπολίτικη πόλη, την Αντιόχεια, η οποία ήταν κέντρο συνάντησης πολιτισμών και φιλοσοφιών. 

Ο Ιγνάτιος υποστηρίζει τον μύθο της σύζευξης Ουρανού και Γαίας λέγοντας για τον Υιό ότι είναι γέννημα του Θεού και της Θνητής Μαρίας «και εκ Μαρίας και εκ Θεού». (Ι. Εφ. 7:2)

Υποστηρίζει την γνωστική δοξασία του «αιώνα Ιησού» και την σάρκωση Του (η ενσάρκωση είναι όρος μυθολογικός) λέγοντας ότι ο Ιησούς Χριστός προ-υπήρχε ως δεύτερος θεός «Ος προ αιώνων παρά πατρί ην και εν τέλει εφάνη». (Ι. Μαγν. 6:1)

σ.σ. «Αιώνες» στη γλώσσα των γνωστικών είναι τα ενδιάμεσα πνευματικά όντα, που γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπων. 

Υποστηρίζει ένα Θεό και ενιαίο (Τρισυπόστατο) αναγνωρίζοντας την ιερή τριάδα του Πυθαγόρα «υποτάγητε τω επισκόπω και αλλήλοις, ως Ιησούς Χριστός τω πατρί κατά σάρκα και οι απόστολοι τω Χριστώ ΚΑΙ τω πατρί ΚΑΙ τω πνεύματι, ίνα ένωσις η σαρκικί τε και πνευματική». (Ι. Μαγν. 13:2)

Ο Ιγνάτιος υποστηρίζει τον αρχαίο μύθο των δύο φύσεων μη διακρίνοντας το ουράνιο σώμα του Ιησού υποβιβάζοντάς Τον έτσι σε ημίθεο -άνθρωπο θεό.

«εις ιατρός εστί, σαρκικός τε και πνευματικός, γεννητός και αγέννητος, εν σαρκί γενόμενος θεός, εν θανάτω ζωή αληθινή, και εκ Μαρίας και εκ Θεού, πρώτον παθητός και τότε απαθής, Ιησούς Χριστός ο Κύριος ημών» (Ι. Εφ. 7:2)

Ο Δεύτερος άνθρωπος εξ’ ουρανού, ο Ιησούς Χριστός, για τον Ιγνάτιο ήταν βιολογικός εκ της γης, όπως ο Πρώτος άνθρωπος, και ο θάνατός Του και η ανάστασή Του ήταν επίσης βιολογική.

«Μετά δε την ανάστασιν συνέφαγεν αυτοίς και συνέπιεν ως σαρκικός, καίπερ πνευματικώς ηνωμένος τω πατρί.» (Ι. Σμ. 3:3)

Επίσης στην ιδιότυπη σκέψη του υποβόσκει ο σπόρος του Ησυχασμού / Ασκητισμού που απαντάται σε πολλές προ-χριστιανικές θρησκείες και φιλοσοφίες, η «Ιερά Ησυχία».

«Και έλαθεν τον άρχοντα του αιώνος τούτου η παρθενία Μαρίας και ο τοκετός αυτής, ομοίως και θάνατος του Κυρίου, τρία μυστήρια κραυγής, άτινα εν ησυχία θεού επράχθη» (Ι. Εφ. 19:1)

«ότι εις Θεός έστιν, ο φανερώσας εαυτόν δια Ιησού Χριστού του Υιού αυτού, ος έστιν αυτού λόγος από σιγής προελθών, ος κατά πάντα ευηρέστησεν τω πέμψαντι αυτόν.» (Ι. Μαγν. 8:2)

Ο Ιγνάτιος επίσης στην προς Σμυρναίους (Κεφ. 8) υποστηρίζει και συστήνει θρησκευτικό σύστημα και το αλάθητο του επισκόπου.

«Όλοι να ακολουθείτε τον επίσκοπο, όπως ο Ιησούς Χριστός τον πατέρα, και το πρεσβυτέριο όπως τους αποστόλους. Και τους διακόνους να τους σέβεσθε, διότι είναι εντολή του Θεού. Κανένας τίποτε ας μη κάνη χωρίς τον επίσκοπο από τα μέλη της εκκλησίας. Εκείνη η ευχαριστία ας θεωρήται βεβαία, η οποία γίνεται με τον επίσκοπο ή με όποιον αυτός ορίση. Όπου φανή ο επίσκοπος εκεί ας είναι και το σύνολο, όπως ακριβώς εκεί που είναι ο Χριστός εκεί είναι και η καθολική εκκλησία. Δεν επιτρέπεται χωρίς τον επίσκοπο ούτε βάπτισμα ούτε αγάπη να τελήται. Ότι αυτός εγκρίνει, αυτό είναι και στον Θεό ευάρεστο κι έτσι θα είναι ασφαλές και βέβαιο κάθε τι που κάνετε.» (κεφ. 58)

Πολυκάρπου μαρτύριον

 Εδώ έχουμε αναφορά στην αιώνια και ακατάπαυστο τιμωρία των ασεβών.

«Η φωτιά που τους έβαζαν οι δήμιοι ήταν για αυτούς δροσιά. Διότι μπροστά στα μάτια τους ένα είχαν μέλημα, πως να ξεφύγουν το αιώνιο πυρ, τη φωτιά που δεν σβύνεται ποτέ…» (Κεφ. 2:3)

Περισσότερα για την προέλευση της «αιώνιας τιμωρίας» στην χριστιανική διδασκαλία βλέπε εδώ

Επίσης στο ίδιο έργο έχουμε απαρχή «χριστιανικής» λειψανολατρείας, πρακτική που εξασκούνταν στον αρχαίο κόσμο για ανθρώπους-θεούς και ήρωες.

«Όταν, λοιπόν, είδε ο εκατόνταρχος την κακή διάθεση των Ιουδαίων, έβαλε το λείψανο (του Πολυκάρπου) στη μέση και κατά την συνήθεια των ειδωλολατρών το έκαψε. Έτσι εμείς κατόπιν μαζέψαμε τα ακριβότερα από πέτρες πολύτιμες και καθαρότερα από χρυσάφι οστά του και τα αποθέσαμε σε κατάλληλο τόπο. Εκεί θα συναζόμαστε μ’ αγαλλίαση και χαρά και θα γιορτάζουμε τη γενέθλια ημέρα του μαρτυρίου του, με τη χάρι του Θεού, γιορτάζοντας τη μνήμη εκείνων που άθλησαν και δυναμώνοντας τις ψυχές μας για νέα μαρτύρια». (Κεφ. 58)

Προς Διόγνητον

Εδώ έχουμε αποδοχή της πλατωνικής ανθρωπογνωσίας, για περισσότερα βλέπε εδώ

«Οικεί μεν εν τω σώματι ψυχή, ουκ έστι δε εκ του σώματος. Και χριστιανοί εν κόσμω οικούσιν, ουκ εισί δε εκ του κόσμου, αόρατος η ψυχή εν ορατώ φρουρείται τω σώματι.» (Κεφ. 6:3-4)

Συμπέρασμα

α)  Όπως όλες οι θρησκείες έτσι και ο «Πατερικός Χριστιανισμός» -ο οποίος είναι ξένος και διάφορος του Αποστολικού Χριστιανισμού- ήταν εξελικτικός, διαμορφούμενος μέσα από τις εσωτερικές του φιλοσοφικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, βίαιες αντιδράσεις, ίντριγκες, πολιτικές επιρροές, επιβολές και παλινδρομικές αναιρέσεις βασιλικών συνοδικών αποφάσεων. Κύριο δε ρόλο στην διαμόρφωσή του έπαιξαν α) οι χριστολογικές έριδες οι οποίες υπήρχαν από την εποχή του Ιησού και των Αποστόλων «τίνα λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἰναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου;», β) η εσχατολογία της αρχαίας θρησκείας και γ) ο μεσσιανισμός. 

β) Η άποψη ότι οι αποστολικοί πατέρες είναι θεματοφύλακες της αποστολικής παραδόσεως και η φωνή των Αποστόλων είναι εσφαλμένη. Επίσης ο όρος «Γνήσιοι πατέρες» που αποδίδεται στους αποστολικούς είναι και αυτός αναληθής. Ο όρος «γνήσιος» ισχύει μόνο για τους εγκεκριμένους Αποστόλους οι οποίοι ολοκλήρωσαν την αποστολή τους με επιτυχία «του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθόντων σημείων». (Μάρκ. 16:20)

γ) Οι οικονόμοι των μυστηρίων του Θεού και διάκονοι του Χριστού ήταν οι Απόστολοι

«Ούτως ας μας θεωρή πας άνθρωπος ως υπηρέτας του Χριστού και οικονόμους των μυστηρίων του Θεού.» (1 Κορ. 4:1)

Οι διακονηθέντες από τους Αποστόλους ήταν επιστολή Χριστού

«Σεις είσθε η επιστολή ημών, εγγεγραμμένη εν ταις καρδίαις ημών, γινωσκομένη και αναγινωσκομένη υπό πάντων ανθρώπων, και φανερόνεσθε ότι είσθε επιστολή Χριστού, γενομένη διά της διακονίας ημών, εγγεγραμμένη ουχί με μελάνην, αλλά με το Πνεύμα του Θεού του ζώντος, ουχί εις πλάκας λιθίνας, αλλ' εις πλάκας σαρκίνας της καρδίας.» (2 Κορ. 3:2-3)

Όσοι εποικοδομήθηκαν στο θεμέλιο τωνΑποστόλων και Προφητών ήταν συμπολίτες των αγίων και οικείοι του Θεού.

«Άρα λοιπόν δεν είσθε πλέον ξένοι και πάροικοι αλλά συμπολίται των αγίων και οικείοι του Θεού, εποικοδομηθέντες επί το θεμέλιον των αποστόλων και προφητών, όντος ακρογωνιαίου λίθου αυτού του Ιησού Χριστού· εν τω οποίω πάσα η οικοδομή συναρμολογουμένη αυξάνεται εις ναόν άγιον εν Κυρίω·» (Εφ. 2:19-21)

Θεμέλιο άλλο ουδείς δύναται να θέσει παρά το τεθέν

«διότι θεμέλιον άλλο ουδείς δύναται να θέση παρά το τεθέν, το οποίον είναι ο Ιησούς Χριστός.» (1 Κορ. 3:11)

Ο Ιησούς να μας ευλογεί και οδηγεί

<< Επιστροφή στην Αρχική σελίδα